قافیه و ردیف در شعر پارسی همه علمای بلاغت ردیف را آن میدانند که بعد از«روی»(1)یا«قافیه»میآید؛بنابراین آوردن قافیه را قبل از ردیف ضروری میدانند؛ولی شواهدی-نه چندان کم-حاکی از آن است که شاعران در برخی موارد چندان خود را مقید به قافیه نکردهاند(2)؛این عدم تقید به احتمال از آنروست که تکرار و نغمهء ردیف،نبود قافیه را نامحسوس و جای خالی آن را پر کرده است و شاید بتوان گفت که ردیف به منزلهء قایم مقام آن و شعر به جای ...